DİYARBAKIR YÖRESİ TÖREN  YEMEKLERİ


Diyarbakır, Türkiyenin güneydoğusunda bulunan çok eski ve tarihi bir şehirdir.Burada gelenek ve görenekler hala devam etmektedir. Diyarbakırda belirli günlerde yapılan törenlerin başlıcaları;Doğum törenleri,Sünnet düğünü,Söz kesme(Şerbet içme),Nişanlar,Düğünler,Diş buğdayı, (Diş hediği),Loğusa hamamı,Hac gidiş dönüş törenleri,Hıdırellez törenleri,Kurban ve Şeker bayramı,Misafir ağırlama törenleri,Muharrem günleri,Nevruz törenleri,Ölüm törenleri,Ev sahibi olma,Ramazan törenleri,Yağmur duası gibi törenlerdir. Biz gerek toplumsal,gerek kişisel yaşamımızda önemli bir yer tutan bu törenlerden;düğün,Sünnet ve ölüm günlerinde yapılan yemeklerden bahis edeceğiz. Düğün törenlerinde ilke her zaman "tatlı başla,tatlı bitir olduğu için buna uyarak insanlar söz kesimi ve nişanlanmayı şerbet içmekle başlatmışlar,düğün yemeklerinde yapılan tatlılarla bitirmişlerdir. Düğün ve Sünnetlerde, yemeğe düğün çorbası ile başlanılmakta,duvaklı pilav ile devam edilmektedir Duvaklı pilav bu Yöreye özgü olarak,özellikle düğünlerde yapılan başlıca yemektir diyebiliriz. Duvaklı pilav yapmak için,önce pirinç pilavı bilinen tarzda pişirilir. Sonra "duvak" denilen harcı hazırlanır.Bunun için önce bademler bir dakika suda kaynatılarak kabukları soyulur.İkiye ayrılır.Pembeleşinceye kadar yağda kavrulur.Başka bir tarafta iri çekilmiş kıyma da kavrularak ;karabiber, tarçın, ve bahar ile karıştırılır.Badem ilave edilir.Pilav büyük kayık tabaklara tepeleme doldurulduktan sonra,hazırlanan harç üzerine döküıür.Bembeyaz pirinç pilavının üzerine dökülen bu harç,gerçekten bir duvak görünümündedir. Pilavla birlikte sofraya etli sebze yemekleri,kuzu dolması da konur. Eğer kuzu dolması yapılmamışsa,kaburga dolması yapılabilir Kaburga dolması koyunun göğüs kafesi dikilip,içine iç pilav doldurularak yapılan bir  yemektir. Diyarbakırda sebze yemekleri olarak daha çok meftune ve fasulye yemek­leri yapılmaktadır Meftune,Diyarbakıra özgü bir sebze yemeğidir.

 

Gelin getirmeye öğleden sonra gidilir.ikindiye doğru,gelini oğlan evine getirirler.Gelin geldikten sonra. yemek masaları hazırlanır. Eskiden kadınlar ve erkekler ayrı ayrı yemek yerlerdi. Önce erkekler oturur,onlar yemeklerini yiyip bitirdikten sonra,kadınlar ve çocuklar sofraya oturur­lardı.Çocukken biz de hemen bu sofralara üşüşür.nefis yemekleri iştahla yerdik.Özellikle soğuk ayranları kana kana içmek. bizim için bir eğlence haline gelirdi. Yemek çeşitleri ve davetlilerin sayısı oğlan evinin yani erkek tarafının ekonomik gücü ile orantılıdır. Yaşamın sonu olan ölüm olayına,insanlar hiçbir zaman alışamamışlar, bir takım törenlerle bu acıklı olayı yumuşatıp.niteliğini değiştirmek ve biraz olsun etkisini azaltmak için çareler aramışlardır.Bu çareler. Arasında yemek törenleri önemli bir yer tutmaktadır.


Ölüm günlerinde Pilav,meftune,fasulye gibi sade yemekler pişirilir. tatlı pek yapılmaz.meyveler tercih edilir.İçecek olarak su ve ayran ikram edilir. Baş sağlığına gelen,yemek yiyecek kişilerin sayısı tahmin edilemediği için,yemekler çok bol pişirilir.Bu yemekler bazan komşularda pişirilerek ölü evine getirilir. Ölünün toprağa verildiği gece,helva yapılarak ,herkese dağıtılır.Helva tören yemeklerinin vazgeçilmez bir unsurudur. Bu yörede daha çok irmik helvası yapılmaktadır.Fakat un helvasıda eski bir gelenek olarak hala yapılmaktadır.Yedinci günül mevlüt okutulur.Mevluttan sonra  misafirlere büyük çörekler dağıtılır.

 

Bunun için parçalara ayrılan et yıkanır,tuzla ovularak tencerenin dibine yerleştirilir Üstüne kuşbaşı doğranmış patlıcan ve domates konur Sebzeleri örtünceye kadar sumak suyu eklenir Sumak yemeğe ekşi lezzet veren bir bitkidir.Aynı zamanda bu yörede ilaç olarak,ishal ve diş eti kanamalarında kullanılmaktadır.Sumak suyu hazırlamak için,sumak taneleri soğuk suya konularak bir süre bekletilir.Sonre süzülür.suyu yemeğe konulduktan sonra , orta ateşte pişirilir yemek yenilmeden önce,dövülmüş sarmısak ilave edilir. Börekler sebze yemeklerinden sonra sofraya getirilir.Özellikle düğün ve sünnetlerde su böreğinin ayrı bir yeri vardır. Ayran,limonata,su gibi içecekler,yemeklerle birlikte sofrada bulunurlar. Tatlılar ise en son sofraya getirilen yiyeceklerdir.Ençok baklava, burmalı tel kadayıfı,komposto,hoşaf.zerdegibi tatlılar yapılmaktadır. Baklava daha ziyade cevizli olarak yapılır.Burmalı tel kadayıfı ise, Diyarbakırda sevilerek yenen ve değişik şekilleri yapılan bir tatlıdır. Zerde de pilav gibi, bu törenıerin vazgeçilimiyen demirbaş bir ye- yemeğidir. Pilav,Kuzu dolması ve kaburga dolması gibi fazla miktarda pişirilen yemekler, "NIKRA" denilen iki tarafında kulpları olan tava şeklinde büyük kaplarda yapılır. Yemekleri yapmak için,ya özel ahçılar tutulur veya yakın akrabalar bu işi üstlenirler. Düğünlerde, gelin oğlan evine gelmeden ,sünnet düğünlerinde ise Sünnetten önce mevlut okutulur.

Yemek törenlerinin toplum yaşamımızdaki önemini belirtmesi açısından şahit olduğum şu konuşmayı,sizleri aktarmak istiyorum. Uzak bir akrabası ölen bir arkadaşım, akşam başsağlığı dilemek için ölü evine gitmişti.Ertesi gün bu olayı bize şöyle anlattı: "Dün akşam baş sağlığı için akrabama gittim.Orada eski dost ve arkadaşlarımı gördüm.Onlarla sohbet etmek,eski günleri konuşmak öyle güzelki. Bu akşam da gideceğim.İnanın ak­şamı iple çekiyorum.Bu sözlere hepimiz buruk bir şekilde gülümsemiştik.